Sezon narciarski ruszył, w związku z tym zadaliśmy kilka pytań doktorowi Robertowi Jopowiczowi, specjaliście ortopedii i traumatologii narządu ruchu z MD Clinic Praga, aby dowiedzieć się co zrobić, żeby z “wypadu na stok” wrócić w dobrym zdrowiu i z samymi pozytywnymi wspomnieniami.

  • Jak przygotować się do sezonu narciarskiego?

Urazów najczęściej doznają osoby które nie przygotowują się fizycznie do wyjazdu na narty, jeżdżące na nartach intensywnie jedynie raz w roku podczas zimowych ferii. Istotne jest wzmocnienie wytrzymałościowe mięśni kończyn dolnych, stabilizacji tułowia, ćwiczenia równowagi. Można wykonać część ćwiczeń samodzielnie, można również pod okiem trenera personalnego na siłowni, jednak najlepsze przygotowanie zapewniają treningi prowadzone przez fizjoterapeutów. Wiele placówek zajmujących się rehabilitacją ortopedyczną, rehabilitacją sportowców oferuje pakiet przygotowujący do sezonu narciarskiego. Możliwa jest nawet obiektywna ocena postępów i wyniku ćwiczeń za pomocą specjalistycznych urządzeń mierzących siłę mięśni i równowagę.

  • Co jest najczęstszą przyczyną urazów na nartach?

Jedną z najczęstszych przyczyn jest zmęczenie. Często pierwszego dnia po wielogodzinnej jeździe samochodem koniecznie chcemy wykorzystać już pierwszy dzień w górach.

Często również słyszymy, od pacjentów po urazie na stoku że „miał to być już ostatni zjazd” – no i niestety wtedy rzeczywiście jest to ostatni zjazd całego urlopu. Kiedy tylko zaczynamy odczuwać zmęczenie zejdźmy ze stoku. Niestety nie da się „najeździć na zapas” a taka chęć zbliża nas do niebezpiecznej granicy nadmiernego zmęczenia. Oprócz narastającego zmęczenia dochodzi często pogorszenie warunków jazdy na stoku.

Uważajmy na siebie i innych. Kontrolujmy swoją prędkość. Realnie oceniajmy swoje umiejętności. W 80% urazów sami jesteśmy sobie winni, ale w 20% do urazu dochodzi w wyniku zderzenia. Możemy doznać poważnego urazu w najmniej spodziewanym momencie jakim jest np. wysiadanie z wyciągu krzesełkowego.

Wskazane jest też przygotowanie bezpośrednio przed aktywnością na stoku czyli krótka rozgrzewka.

  • Jaką rolę w zapobieganiu urazom odgrywają ochraniacze i sprzęt narciarski?

Istotne jest stosowanie ochraniaczy – kask! urazy głowy, ale również ochraniacze nadgarstków. Właściwy dobór wyposażenia – należy poświęcić czas na dopasowanie sprzętu, szczególnie butów narciarskich. Często osoby początkujące dobierają zbyt luźne wygodne buty. Oczywiście ważna jest wygoda ale przede wszystkim odpowiednia stabilizacja stopy. Pamiętać należy corocznym serwisie i regulacji wiązań – nie tylko waga narciarza, poziom zaawansowania jazdy ale zużycie wiązań ma tu znaczenie.

  • Jak szybko zregenerować się po ciężkim dniu na stoku?

Wskazana jest właściwa odnowa biologiczna – odpoczynek, ciepła kąpiel lub prysznic, dobrze na regenerację mięśni wpływa również masaż.

Istotne jest też prawidłowe nawodnienie organizmu. Podczas intensywnej jazdy na nartach pocimy się, tracąc również mikroelementy. Woda mineralna pozwala na uzupełnienie płynów i jonów takich jak sód czy magnez.

Po ciężkim dniu na stoku, dodatkowe obciążenie organizmu zbyt dużą ilością alkoholu zaburzy równowagę elektrolitową. Może to doprowadzić do szybszego zmęczenia mięśni co może objawić się skurczem mięśnia podczas newralgicznego manewru na stoku i w konsekwencji urazu.

  • Jakie urazy występują najczęściej u narciarzy?

  1. połowa urazów to urazy kończyn dolnych z czego urazy kolan to 40% - uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego, następnie uszkodzenia łąkotek, złamania
  2. 40% urazy kończyn górnych – w tym uszkodzenie więzadłowe stawu kciuka czyli tzw. kciuk narciarza, złamania okolicy nadgarstka, barku
  3. urazy głowy

  • Jak rozpoznać poważny uraz stawu?

Podczas urazu kolana można odczuć „trzask”, uczucie „przeskoczenia” w stawie kolanowym. Uczucie bólu jest bardzo zróżnicowane, czasami nie jest aż tak silne więc narciarz samodzielnie zjedzie ze stoku i może zbagatelizować uraz.

W przeciągu doby narastać może ból, uczucie wypełnienia stawu, obrzęk.

Jeśli dodatkowo pojawia się wrażenie przeskakiwania w stawie, blokowania, uczucie niestabilności opisywane jako uciekanie stawu kolanowego, nawracające obrzęki wtedy obowiązkowo należy udać się pilnie do ortopedy na diagnostykę stawu kolanowego.

Po urazie kolana narciarz może także odczuwać silny ból nasilający się podczas próby jego prostowania, jednak pełen wyprost stawu jest niemożliwy - nazywamy to zablokowaniem stawu. Przyczyną jest najczęściej rozległe uszkodzenie łąkotki lub więzadła krzyżowego. Nie należy próbować „na siłę” prostować stawu kolanowego - kiedyś wykonywano manipulacje odblokowujące staw, dziś jest to pilne wskazanie do zabiegu operacyjnego i naprawy uszkodzeń stawu.

  • Jak postępować bezpośrednio po urazie?

Bezpośrednio po urazie powinniśmy odciążyć kończynę. Schładzanie okolicy urazu np. woreczkiem z lodem będzie działało przeciwbólowo i przeciwobrzękowo. Najlepiej schładzać nie bezpośrednio na skórę a przez cienki materiał, co 2-3 godziny przez 15-20 minut. W miarę możliwości należy unieruchomić kończynę, oraz należy koniecznie udać się na konsultację do ortopedy.

Ostatnie lata to ogromny postęp w obszarze ortopedii zajmującej się urazami sportowymi szczególnie rozwoju artroskopowych małoinwazyjnych technik operacyjnych. Po urazie stawu kolanowego wskazana jest szybka diagnostyka, ponieważ w przypadku niektórych nowych metod leczenia (jak naprawa więzadła krzyżowego metodą internal bracing) istotną rolę odgrywa czas od urazu.

  • Jeśli doszło do uszkodzenia kolana wymagającego leczenia, czy zawsze wymaga operacji?

Kwalifikacja do leczenia uszkodzeń więzadłowych powinna odbywać się bardzo bardzo indywidualnie. W większości uszkodzone więzadło krzyżowe przednie (ACL) można rekonstruować – zastępujemy więzadło przeszczepem ścięgna lub fragmentem więzadła rzepki

Część uszkodzeń więzadeł krzyżowych można naprawić - to znaczy zachować własne więzadło doszywając je do urwanego przyczepu i dodatkowo wzmacniając specjalną taśmą, jednak zabieg ten powinien być wykonany szybko – najlepiej do 3 tyg od urazu – jest to tzw. metoda internal bracing

Uszkodzenie nie powodujące znacznej niestabilności stawu możemy leczyć nieoperacyjnie – tu bardzo istotną rolę odgrywa prawidłowo prowadzona rehabilitacja.

Ważna jest diagnostyka i leczenie uszkodzeń towarzyszących. Obecne techniki i dostępny sprzęt pozwalają na ratowanie stawu – jest to dla nas priorytet. Kiedyś po prostu usuwano łąkotki bez prób ich ratowania, obecnie jeśli tylko jest to możliwe szyjemy uszkodzoną łąkotkę, rekonstruujemy uszkodzoną chrząstkę – często wykorzystujemy do tego nowe biomateriały.

Podsumowując lepiej zapobiegać niż leczyć, pomimo nowoczesnych technik operacyjnych to pełne leczenie obejmujące rehabilitację i powrót do rekreacyjnego sportu po urazach stawu kolanowego może zająć nawet rok.